شاید بهتر است تصور کنید که تنظیم سلامت بدن مثل راندن یک اتومبیل باشد؛ تیروئید شما مثل پدال گاز عمل می‌کند. حالا اگر این پدال بی‌وقفه فشرده شود، آیا ماشین از کنترل خارج نمی‌شود؟ دقیقاً همین اتفاق زمانی می‌افتد که غده تیروئید بیش از اندازه فعال می‌شود و هورمون‌های تیروئیدی را بیشتر از حد نیاز تولید می‌کند. این حالت، که به آن پرکاری تیروئید گفته می‌شود، می‌تواند در دوران بارداری خطرناک‌تر از همیشه باشد. زیرا نه‌تنها سلامت مادر، بلکه سلامت و رشد جنین را نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر باردار هستید یا به بارداری فکر می‌کنید و با این مشکل مواجه شده‌اید، لازم است با دقت بیشتری مراقب وضعیت هورمون‌های تیروئیدی خود باشید. در این مقاله با زبان ساده و دوستانه همه چیز را برایتان توضیح می‌دهیم.
پرکاری تیروئید در بارداری چیست؟
پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید بیش‌ازحد هورمون تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) تولید کند. این هورمون‌ها مستقیماً بر سرعت متابولیسم بدن تأثیر می‌گذارند و در دوران بارداری می‌توانند تعادل فیزیولوژیکی بدن را به‌هم بزنند. در بارداری، حتی در شرایط طبیعی هم سطح برخی هورمون‌ها تغییر می‌کند، بنابراین تشخیص دقیق پرکاری تیروئید در این دوران نیازمند بررسی‌های بالینی و آزمایشگاهی بیشتری است. شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید در زنان باردار بیماری خودایمنی گریوز است.
چه زمانی پرکاری تیروئید نگران‌کننده می‌شود؟
در برخی موارد خفیف، این اختلال ممکن است به مداخله خاصی نیاز نداشته باشد. اما اگر پرکاری تیروئید شدید باشد یا درمان نشود، می‌تواند پیامدهای جدی به‌همراه داشته باشد. خطرات این وضعیت فقط برای مادر نیست؛ بلکه جنین نیز در معرض آسیب قرار می‌گیرد. بگذارید دقیق‌تر نگاهی به آن‌ها بیندازیم:
خطرات برای جنین:
- وزن کم هنگام تولد که می‌تواند عوارض متعدد تغذیه‌ای و رشدی ایجاد کند.
- زایمان زودرس و نارس بودن نوزاد
- افزایش ضربان قلب جنین (تاکی‌کاردی جنینی) که نشانه اختلال در تعادل هورمونی است
- مرده‌زایی یا مرگ جنین در رحم که اگر پرکاری شدید درمان نشود، ممکن است رخ دهد
- نقص در رشد مغز و سیستم عصبی جنین در موارد بسیار شدید
خطرات برای مادر:
- پره‌اکلامپسی که باعث بالا رفتن فشار خون و آسیب به کلیه‌ها می‌شود
- نارسایی قلبی در مواردی که ضربان قلب کنترل نشود
- حمله تیروتوکسیک یا «طوفان تیروئیدی» که یک وضعیت بحرانی و تهدیدکننده حیات است
- اختلالات روانی پس از زایمان در نتیجه عدم تعادل هورمونی
چگونه پرکاری تیروئید در بارداری تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص پرکاری تیروئید در بارداری کمی پیچیده‌تر از حالت عادی است، چرا که برخی علائم مانند تهوع، کاهش وزن یا ضربان قلب بالا ممکن است به‌صورت طبیعی در بارداری هم دیده شوند. به همین دلیل پزشکان از مجموعه‌ای از آزمایش‌ها استفاده می‌کنند:
| نوع آزمایش | هدف |
|---|---|
| TSH | بررسی عملکرد تیروئید؛ سطح پایین آن نشانه پرکاری است |
| T3 و T4 | بررسی دقیق سطح هورمون‌های تیروئیدی فعال |
| آنتی‌بادی‌های تحریک‌کننده تیروئید (TSI) | شناسایی بیماری گریوز |
در صورت وجود علائم بالینی مشکوک، پزشک ممکن است نیاز به سونوگرافی از جنین و بررسی ضربان قلب او نیز داشته باشد.
آیا درمان پرکاری تیروئید در بارداری ایمن است؟
خوشبختانه بله. اما نوع درمان، زمان آن و دوز دارو باید با دقت بالا تنظیم شود. هدف از درمان، کنترل علائم و حفظ تعادل هورمون‌ها بدون آسیب به جنین است.
- داروی پروپیل‌تیواوراسیل (PTU) برای سه‌ماهه اول توصیه می‌شود چون خطر کمتری برای جنین دارد.
- داروی متی‌مازول (Methimazole) معمولاً در سه‌ماهه دوم و سوم جایگزین PTU می‌شود.
- پایش مداوم عملکرد تیروئید با آزمایش‌های منظم برای کنترل وضعیت بیمار
مصرف ید رادیواکتیو در دوران بارداری کاملاً ممنوع است، زیرا می‌تواند به غده تیروئید جنین آسیب وارد کند.
مراقبت‌های لازم برای مادران باردار مبتلا به پرکاری تیروئید
برای اطمینان از سلامت مادر و جنین، رعایت نکات زیر ضروری است:
- مراجعه منظم به متخصص غدد و متخصص زنان برای کنترل دارو و علائم
- آزمایش‌های دوره‌ای تیروئید هر چند هفته یک‌بار در طول بارداری
- کنترل دقیق رشد جنین با استفاده از سونوگرافی‌های هدفمند
- برنامه‌ریزی زایمان ایمن و آمادگی برای زایمان زودتر در صورت نیاز
برای آگاهی بیشتر از جدیدترین دستورالعمل‌ها، می‌توانید به انجمن پزشکی و سلامت ایران مراجعه کنید.
آیا همه نوزادان مادران با تیروئید پرکار در خطرند؟
خیر. اگر بیماری در زمان مناسب تشخیص داده شود و درمان به‌درستی صورت گیرد، احتمال داشتن یک بارداری و زایمان سالم بسیار بالاست. در بسیاری از موارد، کودک بدون هیچ مشکلی به دنیا می‌آید. اما لازمه آن، توجه دقیق مادر و پیگیری منظم وضعیت هورمونی است. در برخی موارد نادر، حتی نوزاد ممکن است نشانه‌هایی از پرکاری تیروئید داشته باشد که معمولاً موقتی و قابل درمان است.
سخن پایانی
پرکاری تیروئید در دوران بارداری ممکن است نگران‌کننده باشد، اما نگران نباشید! با آگاهی، مشورت با پزشک، آزمایش‌های منظم و مصرف داروهای مناسب می‌توان این شرایط را به‌خوبی مدیریت کرد. هیچ چیزی مهم‌تر از سلامت شما و فرزندتان نیست، پس با صبوری و دقت این مسیر را طی کنید. اگر شک دارید یا سؤال بیشتری دارید، مراجعه به متخصص و استفاده از منابع علمی مثل انجمن پزشکی و سلامت ایران می‌تواند بهترین همراهتان باشد.
